دانشمندان می‌گویند شهاب‌سنگ ۴.۶ میلیارد ساله‌ای که کهن‌ترین سنگ آسمانی شناخته‌شده به‌شمار می‌رود ممکن است نشان دهد که لایه‌های گوناگون زمین چگونه شکل گرفته است.
نشریه «اسپیس» در گزارشی در این‌باره می‌نویسد دانشمندان با بررسی داده‌های به دست آمده از این شهاب‌سنگ می‌توانند اسرار منظومه شمسی را در دوران اولیه شکل‌گیری آن و زمانی که سیارات متولد شدند کشف کنند. بررسی این شهاب‌سنگ همچنین به دانشمندان کمک می‌کند که سن کهن‌ترین شهاب‌سنگ‌هایی از این نوع را که به زمین می‌افتند بهتر تعیین کنند.
شهاب‌سنگ ۴.۶ میلیارد ساله به نام «اِرگ چک ۰۰۲» (Erg Chech 002، با نام محلی عِرْق‌شاش ۰۰۲)، که از نوع آکندریت است، با بلورهای سبز پوشیده شده است. این شهاب‌سنگ در سال ۲۰۲۰ در منطقه‌ای به همین نام واقع در جنوب غربی الجزایر کشف شد.
به نظر دانشمندان، شهاب‌سنگ‌هایی از این نوع از مواد موجود در دیسک گاز و غبار پیرامون خورشید اولیه تشکیل شده‌اند. تکه‌های سرد و متراکمی از این «سحابی خورشیدی» فروریختند تا سیارات تشکیل شود. در عین حال، مواد باقی‌مانده از آن نیز به تشکیل دنباله‌دارها و سیارک‌هایی انجامید که شهاب‌ها از آن‌ها جدا می‌شوند و اغلب به شکل شهاب‌سنگ به سطح زمین راه پیدا می‌کنند.
از این رو، دانشمندان می‌گویند که چنین شهاب‌سنگ‌هایی می‌توانند تصویری از آجرهای اصلی سازنده سیارات به ما ارائه دهند.
این جرم آسمانی در زمان شکل‌گیری حاوی ایزوتوپ رادیواکتیو آلومینیوم-۲۶ بوده است. به گفته دانشمندان، این شکل ناپایدار از آلومینیوم، در مرحله بعدی تکامل زمین، یعنی «ذوب سیارهای»، اهمیت فراوانی داشته است.
محققان استرالیایی در مقاله‌ای که در «نیچر کامیونیکیشنز» منتشر کردند نوشتند که سیارات سنگی در این مرحله دگردیسی و تغییر شکل پیدا می‌کنند و ترکیبات مختلفی در لایه‌های مختلف آن‌ها تشکیل می‌شود. دلیل آن این است که فرایند ذوب امکان می‌دهد که مواد چگال‌تر به سوی هسته سیارات فرو روند. از این رو، در مورد زمین، مسئله به این شکل بوده است که یک هسته فلزی متراکم تشکیل شده و در بالای آن نیز یک گوشته سنگی کمتر متراکم ایجاد شده است.
به گفته دانشمندان، درک چگونگی توزیع آلومینیوم-۲۶ در زمان شکل‌گیری سیارات در حدود ۴.۶ میلیارد سال پیش در فهم چگونگی تکامل سیارات سنگی منظومه شمسی بسیار اهمیت دارد.
افزون بر این، از آنجا که آلومینیوم-۲۶ به منیزیم-۲۶، یعنی شکل پایدار منیزیم، واپاشی می‌شود، می‌توان از آن در تاریخ‌گذاری سنگ‌های فضایی نیز استفاده کرد.
برای تعیین قدمت ۴.۵۶۶ میلیارد ساله این شهاب‌سنگ، تیم پژوهشی میزان ایزوتوپ‌های سرب را در آن اندازه‌گیری کرد، اما در عین حال متوجه شد که این امر می‌تواند راهی برای دقت بیشتر در تاریخ‌گذاری یا عمرسنجی شهاب‌سنگ‌های مشابه نیز باشد.
پژوهشگران استرالیایی می‌گویند آلومینیوم-۲۶ به دانشمندانی که می‌خواهند چگونگی شکل‌گیری و گسترش منظومه شمسی را درک کنند بسیار کمک می‌کند. به گفته آن‌ها، از آنجا که آلومینیوم-۲۶ در گذر زمان فروپاشیده می‌شود، می‌توان از آن برای تاریخ‌گذاری رویدادهای کیهانی، به‌ویژه در چهار یا پنج میلیون سال نخست شکل‌گیری منظومه شمسی، استفاده کرد.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
راهی جدید برای تعیین قدمت شهاب‌سنگ‌ها
نیمه‌عمر آلومینیوم-۲۶ در حدود ۷۱۷ هزار سال است. این مدت به‌قدری کوتاه است که باعث شده است این ماده در مقادیر زیاد در این سنگ فضایی ۴.۶ میلیارد ساله یافت شود. با این حال، هنگامی که این ماده تجزیه شود، از این ایزوتوپ رادیواکتیو آلومینیوم، منیزیم-۲۶ به جا می‌ماند که ایزوتوپ غیررادیواکتیو پایدار منیزیم است.
این به معنای آن است که می‌توان از منیزیم-۲۶ برای تعیین میزان اولیه آلومینیوم-۲۶ در یک سنگ فضایی مانند «اِرگ چک ۰۰۲» استفاده کرد. از این رو، می‌توان از آن در تاریخ‌گذاری (همچنین به عنوان زمان‌سنجی) سنگ‌های فضایی نیز استفاده کرد.
به گفته محققان، این شهاب‌سنگ از نوع سنگ‌های آکندریتی است که حاصل ذوب ریزسیاره‌ها است. دانشمندان یافته‌هایشان را با داده‌های موجود در مورد شهاب‌سنگ‌های آنگریت- یک گروه نادر از آکندریت‌ها- ترکیب کردند.
آکندریت‌ها شهاب‌سنگ‌هایی‌اند که شواهدی از ذوب شدن را در خود دارند و ویژگی‌هایی شبیه به سنگ‌های آتش‌فشانی موجود روی زمین دارند.
دانشمندان می‌گویند پیکره اصلی و بدنه مادر «اِرگ چک ۰۰۲» اصولا باید مانند پیکره مادر آنگریت‌ها از ماده‌ای حاوی سه یا چهار برابر آلومینیوم-۲۶ تشکیل شده باشد.
این نشان می‌دهد که آلومینیوم-۲۶ در واقع در میان ابر غبار و گازی که منظومه شمسی را تشکیل می‌دهد به‌طور کاملا نابرابر توزیع شده است.
این یافته تصویر ما از آلومینیوم-۲۶ در شرایط آغازین منظومه شمسی را اصلاح می‌کند و می‌تواند نشان دهد که قدمت شهاب‌سنگ‌هایی که در گذشته با روش‌های پیشین تاریخ‌گذاری شده‌اند احتمالا نیاز به بازبینی دارند.
دانشمندان می‌گویند با این روش می‌توان داده‌های دقیق‌تر و قابل اعتمادتری برای سن شهاب‌سنگ‌ها و مواد سیارکی و سیارهای به دست آورد. نتیجه یافته‌های دانشمندان درباره این شهاب‌سنگ باستانی در ۲۹ اوت در مجله «نیچر کامیونیکیشنز» منتشر شده است.
